Hiệp Tá Đại Học Sĩ Nguyễn Đăng Tam (1867-1937)

LỊCH SỬ CỤ LỄ-BỘ THƯỢNG THƯ NAM TRIỀU

'' Kim Thủy Mộc Hoả Thổ
Tùy Gia Truyền Án Bộ
Ngữ Diệc Ức Phiến Xương
Thông Minh Khai Giác Ngộ''
Bài thơ của Cụ

'' Miên Hường Ưng Bửu Vĩnh
Bảo Quý Định Long Trường
Quyền Năng Nghi Kế Thuật
Tộ Quốc Bảo Gia Xương''
Bài thơ nhà Vua làm

Cụ Nguyễn Đăng Tam, sanh ngày mùng tám tháng giêng năm Mậu-thình (mùng một tháng hai tây, năm 1867) tại làng Tân-phú-Đông, tổng An-Trung, hạt Sadec, tỉnh Vĩnh Long. Khi lớn Cụ nhập tịch về làng Mỹ-đức, tổng Thạch-Bàng, huyện Phong-Phú, phủ Quảng-Ninh, tỉnh Quảng-Bình, là nơi tổ quán của ông thân sinh ra Cụ.

Cụ khi nhỏ nổi danh về nho học, đến lúc Hán-tự gặp phải buổi bước ra, nhượng chỗ cho Pháp-tự bước vào. Cụ cũng xây theo, học đòi theo Pháp-văn tới trưòng Collège tại Mỹ-tho, học hành rất có tiếng là thông minh. Khi thi đậu bằng cấp tốt nghiệp rồi, đoạn nhà nước bổ Cụ làm giáo chức, dạy tại trường lớn Mỹ-tho. Được ít lâu Cụ qua tùng sự sở Thương-chánh, rồi qua sở Chánh-trị Bảo-Hộ Trung kỳ, làm đến chức Thương -Tá thượng hạng (Commis principal).

Cụ vì có học Hán-tự rộng mà thâm, nên lúc sau nầy được cải hàm làm quan Annam, nay hiện đến chức Lễ-Bộ Thuợng-Thơ tại Nam-Triều. Bước đường hoạn lộ của Cụ làm quan Luỡng-Triều đều kể trong Lý-lịch sau nầy.

LÝ LỊCH

Tháng chạp 1884: Thi đậu bằng cấp Tốt-nghiệp (Brevet Élémentaire Titre Français).
Ngày 13 tháng 3, 1885: Bổ Giáo chức tam hạng dạy tại trường lớn Mỹ-tho (Collège de Mỹ-tho)
Ngày mồng 1 tháng 10, 1885: Xin từ chức bên ngạch Giáo-chức.
Ngày mồng 8 tháng 6, 1887: Bổ thơ-ký Hậu-bổ ở Thương chánh.
Ngày mồng 8 tháng chạp 1887: Thăng Thơ-ký thí sai nhì hạng.
Ngày mồng 1 tháng 4, 1888: Thăng Thơ-ký thiệt thọ nhì hạng.
Ngày 16 tháng 3 1889: Xin từ chức bên ngạch Thưong-chánh.
Ngày 27 tháng 4, 1889: Bổ chức Thông-ngôn thí sai nhì hang, ngạch Sứ-toà Trung-kỳ.

Ngày 1 tháng giêng 1890: Thăng Thông-ngôn thí sai nhứt hạng.
Ngày 1 tháng 11 năm 1890: Thăng Thôn-ngôn thiệt-thọ lục hạng.
Ngày 1 tháng 7 năm 1892: Thăng thông-ngôn thiệt thọ ngũ hạng.
Ngày 4 tháng 7, 1893: Dáng xuống Thông-ngôn thiệt-thọ lục hạng.
Ngày 1 tháng 11, 1894: Thăng Thông-ngôn thiệt thọ ngũ hạng.

Ngày 7 tháng tư 1895: Gia hàm Nam-triều, Hàn-Lâm Viện-biên-Tu (Chánh thất phẩm).
Ngày 1 tháng giêng 1897: Thăng Thông-ngôn thiệt-thọ tứ hạng.
Ngày 14 tháng 6, 1897: Thăng Hàn-Lâm Viện-Tu Soạn
(Tùng lục phẩm).
Ngày 1 tháng giêng 1899: Thăng thông-ngôn thiệt-thọ tam hạng.
Ngày 1 tháng giêng 1901: Thăng Thông-ngôn thiẹt thọ nhì hàng.
Ngày 1 tháng giêng 1903: Thăng Thông-ngôn thiệt-thọ nhứt hạng.
Ngày 1 tháng giêng 1906: Thăng Chánh thông-phán nhì hạng.

Ngày 17 tháng 2, 1908: Thi đậu chức Thương-Tá ngạch chánh-trị (Commis section politique).
Ngày mồng 1 tháng 3, 1908: Bổ chức Thương-tá tam hạng.
Ngày 14 tháng 7, 1911: Thăng chức Thương-tá nhì hạng.
Ngày 10 tháng chạp 1911: Thăng hàm Thái-thuờng Tự-Khanh (Chánh tam phẩm).
Ngày 14 tháng 7, 1915: Thăng chức Thương-Tá nhứt hạng.
Ngày 8 tháng 7, 1919: Được nhắc lên chức Thương-Tá thượng hạng, nhưng niên hạng kể từ ngày 14 tháng bảy 1915, là ngày cung chức Thương-Tá nhứt hạng.

Ngày 1 tháng 7, 1920: Được thăng lên chức thượng hạng Thương-Tá, nhì hạng.
Ngày 1 tháng 8, 1920: Thăng hàm Tuần-Vũ (Tùng nhị phẩm).
Ngày 5 tháng 3, 1923: Cải hàm Tuần-Vũ làm chức Tham-Tri (cũng Tùng nhị phẩm) và sung chúc Cơ-mật-viện Tham-Tá.
Ngày 12 tháng giêng 1924: Thăng hàm thự Thượng-Thơ (Chánh nhì phẩm, nhưng cũng sung chức Cơ-mật-viện Tham-Tá).

Ngày 13 tháng 3, 1926: Thăng Lễ-bộ Thượng-Thơ Đại-Thần (nhứt phẩm) nhưng cũng kiêm luôn Cơ-mật-viện Tham Tá (Secrétaire général du Cơ Mật).

CÁC KHUÊ BÀI THƯỞNG CÔNG KỂ RA SAU NẦY

Ngày 19 tháng giêng: Được thưởng Kim-Khánh nhì hạng.
Ngày mồng 7 tháng 3, 1906: Đưọc thưởng Ngân-bội-tinh nhì hạng (Médaille d'Honneur en argent de 2è classe).
Ngày 10 tháng chạp 1907: Được thưởng đồng Bội-tinh truyền Pháp học (Médaille de l'Alliance Française).

Ngày 10 tháng 4, 1911: Được thưởng Ngân-bội-tinh nhứt hạng (Médaille d'Honneur en argent de 1ère classe).
Ngày 28 tháng 11, 1916: Được thưởng Kim-bội-tinh nhì hạng (Médaille d'Honneur en or de 2è classe).
Ngày 31 tháng 3, 1920: Đuọc thưởng Ngũ-Đẳng Bội-tinh Cao-Miên Quốc (Chevalier de l'Ordre Royal du Cambodge).

Ngày mồng 2 tháng giêng 1922: Đuợc thưởng Huân-chuơng Hàn-Lâm-viện Đại Pháp (Officier d'Académie).
Ngày 25 tháng 5, 1922: Đuợc thưởng Vạn Tuợng-bội-tinh Ai-Lao Quốc (Médaille des Millions d'Éléphants et du Parasol blanc).
Ngày mồng 6 tháng 2, 1923: Được thưởng Đại-Nam Tứ-đẳng Long-bội-tinh (Officier du Dragon d'Annam).

Ngày 11 tháng ba 1924: Được thuởng Ngũ-đẳng Bắc-đẩu bữu-tinh (Chevalier de la Légion d'Honneur).
Ngày 25 tháng chạp 1925: Có chỉ dụ Đức Giám-Quốc thưởng Bữu-tinh (Chevalier de l'Étoile Noire de Bénin).
Ngày 22 tháng giêng 1926: Có chỉ dụ Hoàng-Đế thưởng nhứt hạng Kim-Khánh.

Đọc Lịch sử của Cụ Lễ-Bộ Thượng-Thơ Nguyẽn-Đăng-Tam trên đây thì thấy bước đường hoạn lộ của Cụ ở hai Triều-Đình rất là dày công và Cụ làm quan Luởng Triều hằng được yêu thương, bởi Cụ có cái lòng chánh trực và hằng giữ hai chữ thanh-liêm làm mục đích.

Nguời Nam-Trung mà được làm quan đến chỗ trọng yếu tại Nam-triều, thì nên kể từ Cụ là bước đường làm vẻ vang cho xứ Vĩnh-Long-Sadec. Hiện nay Cụ làm đến chức Lễ-Bộ Thuợng-Thơ đại-thần và kiêm luôn Cơ-Mật-viện Tham-Tá (nhứt phẩm). Bước đường của Cụ đã đến tột phẩm. Rất vẻ vang cho Nam-Kỳ ta còn người giúp nước phò Vua trong buổi văn minh tấn bộ này.

Cụ là người ân nhân của hội Vĩnh-Long Tuơng Tế, giúp cho Hội nầy làm đuợc công to cho người xứ sở mà lập nên quyển Sử-Ký '' Vĩnh-Long Nhơn-vật Chí''. Cụ đã giúp cho tác giả Nguyễn văn Dần dọn thành cuốn sách ''Sadec Nhơn-vật-chí'' này...

Tài liệu cha tôi để lại về ông thân sinh Nguyễn Đăng Tam trước khi rời Việt Nam để sang Pháp năm 1978.